วงปี่พาทย์เครื่องห้า

วงปี่พาทย์เครื่องห้า            เป็นวงหลักที่เกิดขึ้นก่อนวงปี่พาทย์ประเภทอื่นประกอบ ไปด้วยเครื่องดนตรี ดังนี้ - ปี่ใน 1 เลา - ตะโพน 1 ลูก - ระนาดเอก 1 ราง - ฉิ่ง 1 คู่ - ฆ้องวงใหญ่ 1 วง - กลองทัด 2 ลูก            วงปี่พาทย์เครื่องคู่           เกิดขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ รัชการที่ 3 ได้ มีผู้คิดประดิษฐ์ ระนาดทุ้ม และ ฆ้องวงเล็ก ขึ้นจึงเกิดการประสมวง ใหม่โดยนำระนาดทุ้ม และฆ้องวงเล็กรวมเข้ากับวงปี่พาทย์เครื่องห้าเดิมและเพิ่มเติม ปี่นอก ซึ่งใช้ในการบรรเลง วงปี่พาทย์สำหรับการแสดง หนังใหญ่ เพื่อให้เครื่องดนตรีดำเนินทำนองทุกชนิดในวงมีจำ นวนเป็นคู่จึงประกอบไปด้วยเครื่องดนตรีดังนี้ - ปี่ใน 1 เลา - ปี่นอก 1 เลา - ระนาดเอก 1 ร าง - ระนาดทุ้ม 1 ราง - ฆ้องวงใหญ่ 1 วง - ฆ้องวงเล็ก 1 วง - กลองทัด 1 คู่ - ตะโพน 1 ลูก - ฉิ่ง 1 คู่ - ฉาบเล็ก 1 คู่ - โหม่ง 1 ใบ - กลองสองหน้า 1 ลูก หรือ กลองแขก 1 คู่                   วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่           เกิดขึ้นในสมัยรัชการที่ 3 และ 4 โดยเพิ่ม ระนาดเอกเหล็ก และ ระนาดทุ้มเหล็ก เข้าไว้กับวงปี่พาทย์เครื่องคู่โดยตั้งระนาดเอกเหล็ก ไว้ทางริมด้านขวามือและระนาดทุ้มเหล็กไว้ที่ริมด้านซ้ายมือซึ่งนักดนตรีทั่วไปนิยมเรียก ว่า "เพิ่มหัวท้าย" ดังแผนภูมิต่อไปนี้ วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ รัชการที่ 4 บางวงได้ เพิ่มเติมจำนวนกลองทัดเป็น 3 ถึง 4 ใบ ส่วนฉาบใหญ่ นั้นมีการนำมาใช้ในสมัยพระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ รัชการที่ 5 หมายเหตุ : วงปี่พาทย์ทั้ง 3 ประเภทข้างต้นถ้ามีการบรรเลงเพลงภาษาก็สามารถ ใช้เครื่องกำกับจังหวะของภาษานั้นๆ เช่น ตะโพน เปิงมาง กลองจีน  หรือ กลองมะริกัน เป็นต้น